De natuurlijke aandrang om fysieke en emotionele nabijheid van anderen te zoeken noemen we hechting. Het gaat hier met name over het voor elkaar zorgen. Vooral voor baby’s is gehechtheid absoluut noodzakelijk. Zonder betrouwbare volwassenen die voor je wilden zorgen en zonder jouw impuls om dichtbij je verzorgers te willen zijn, had je het als baby geen dag overleeft.
Blauwdruk voor latere relaties
Wat onze vroegste hechtingsrelaties zo bijzonder maakt, is dat ze de blauwdruk vormen
voor hoe we met al onze latere relaties omgaan. Ze beïnvloeden onze omgang met
echtgenoten, partners, werkgevers, vrienden en collega’s, en alle aspecten van ons
persoonlijke leven, werkleven, sociale leven en zelfs politieke leven.
Authenticiteit
Onze andere kernbehoefte is authenticiteit, hier gaat het vermogen om vanuit zelfkennis vorm te geven aan je leven. De meest concrete betekenis ervan is: gevoelens herkennen als ze opkomen, gehoor geven aan de onderliggende behoeften en deze gebruiken om je weg te vinden. Net als gehechtheid is authenticiteit een drang die in jouw overlevingsinstinct is verankerd. Een gezond zelfbewustzijn wil overigens niet zeggen dat je niet om anderen geeft of dat je niet beïnvloed kunt worden. Waar het wel om gaat is dat je zelf zeggenschap en sturing aan je leven geeft leven geeft en je niet laten leiden door verwachtingen die van buitenaf zijn opgelegd.
Gehechtheid vs Authenticiteit
In de eerste levensfase staat gehechtheid absoluut bovenaan. Dus als een kind moet kiezen tussen ‘mijn gevoelens verbergen, zelfs voor mezelf, en daardoor de basiszorg krijgen die ik nodig heb’ en ‘mezelf zijn en het zonder die basiszorg moeten stellen’, kiest het kind elke keer voor de eerste optie. Dit gaat goed zolang het kind weet dat ‘je de liefde en aandacht krijgt die je nodig hebt, ook al doe je dingen verkeerd en ook al ben je gewoon jezelf zonder daarvoor iets bijzonders te doen’. Kortom, dat er sprake is van onvoorwaardelijke acceptatie.
Delen van jezelf verbergen
Kinderen krijgen echter regelmatig de boodschap dat bepaalde aspecten van hen wel
aanvaardbaar zijn en andere niet. De door een ouder vanuit ergernis gemaakte opmerking “Brave kinderen schreeuwen niet” draagt bijvoorbeeld een onbedoelde dreiging in zich, namelijk: “Van boze kinderen wordt niet gehouden”. Aardig zijn (lees: je boosheid wegstoppen) en braaf je best doen om door je ouders geaccepteerd te worden kan voor een kind de manier worden om de hechting veilig te stellen. De overtuiging dat ‘ik alleen maar geliefd ben als ik goed m’n best doe en m’n boosheid wegstop’ wordt zo verinnerlijkt.
Compensatiegedrag
De concessies ten opzichte van onze authenticiteit die tijdens onze kindertijd noodzakelijk waren om de hechting met onze verzorgers overeind te houden kunnen tijdens ons latere leven leiden tot compensatiegedrag. Iemand die niet de onvoorwaardelijke aandacht heeft gekregen die we allemaal nodig
hebben, kan proberen alsnog die aandacht te krijgen door zichzelf fysiek aantrekkelijk te maken of door iets te presteren. Een ander kind kan de drang ontwikkelen om
zich overdreven sympathiek of charmant te gedragen of een zucht naar status of rijkdom. Als je niet het gevoel hebt gehad dat je belangrijk was gedurende je kindertijd, kun je je ontwikkelen tot iemand die dwangmatige gericht is op het naar de zin maken van de ander.
Tijdelijke oplossing
De verlichting die we met ons compensatiegedrag kopen werkt slechts tijdelijk: we willen ons steeds opnieuw geliefd, gewaardeerd of geaccepteerd voelen. De analogie met verslaving klopt fysiologisch gezien, want een deel van de hersenstoffen die hierbij vrijkomen, zijn onze eigen opiaten zoals endorfinen. En net zoals een opiaat als heroïne ons niet verzadigt, zo kan de tijdelijke endorfinekick van waardering, goedkeuring of succes de pijn van de ‘oerwond’ niet blijvend wegnemen. Daarom blijven we zoeken naar bronnen van vluchtige verlichting, en ervaar je dat je gedrag moeilijk te veranderen is. Je blijft dezelfde emoties ervaren en je blijft hetzelfde gedrag vertonen.
Problemen met verbindingen
Vastzitten in een patroon van compensatiegedrag heeft ook andere gevolgen. Je handelt namelijk vanuit een aanpassing op wie je echt bent, vanuit een pseudo-zelf. De ontkoppeling tussen authentieke zelf en je pseudo-zelf kan een stoorzender worden in het aangaan van emotionele verbindingen als volwassene. Het is namelijk noodzamelijk om je authentieke zelf voldoende te tonen om de ander iets echts te geven waarmee een relatie aangaan kan worden.
Geforceerd gedrag
Een ander probleem is dat compensatiegedrag vermoeiender is dan gewoon jezelf zijn, het kost enorm veel moeite om iets vol te houden wat je niet bent. Op de lange duur houdt het ook geen stand, want het kan nooit volledig de echte neigingen van het ware zelf verbergen. Vroeger of later zullen de echte behoeften opborrelen. Als mensen het proces aangaan om meer vanuit hun authentieke zelf te leven, ziet hun leven er daarna daarom vaak een stuk lichter en levendiger uit.
Herken je jezelf en wil je weten hoe therapie kan helpen om gevoelens van eenzaamheid te verminderen, neem dan contact op voor een kosteloze kennismaking.